Το Αντικείμενο

Το αντικείμενο ανήκει στα συμπληρώματα του ρήματος.

Βασικό του γνώρισμα είναι ότι δεν αποτελεί ποτέ πηγή, αφετηρία, ή αρχή της δραστηριότητας που συμβολίζει το ρήμα.

Το αντικείμενο δηλαδή δέχεται, υφίσταται, ή βιώνει μια ενέργεια· ποτέ όμως δεν την παράγει.

Το διάγραμμα 1 παρουσιάζει τη σχέση του υποκειμένου με το αντικείμενο:
Το αντικείμενο
Η σκηνή που περιγράψαμε είναι από τις πλέον αντιπροσωπευτικές της λειτουργίας του αντικειμένου. Υπάρχουν όμως κι άλλες περιπτώσεις.

Για παράδειγμα:

•   Ο αστρονόμος παρατηρεί τον πλανήτη.
•   Η Ιωάννα είδε τη Μαρία χθες.
Ο παρατηρητής και το αντικείμενο
Οι ονοματικές φράσεις "τον πλανήτη" και "τη Μαρία" λειτουργούν ως αντικείμενα.

Πρακτικά, κανένα από τα δύο δεν «υφίσταται» το αποτέλεσμα μιας απόφασής μας.
 
Αποτελούν όμως "αντικείμενα παρατήρησης" ή "έρευνας". Ο "πλανήτης" και η "Μαρία" είναι οντότητες που τις παρατηρούμε, που τις βλέπουμε. Βρίσκονται έξω από το υποκείμενο (ο αστρονόμος, η Ιωάννα) που τις παρατηρεί ή τις βλέπει.
Μην ξεχνάτε ότι ετυμολογικά «αντι-κείμενο» είναι αυτό που "κείται αντί": «αυτό που βρίσκεται απέναντι».

Μια οντότητα είναι ή γίνεται αντικείμενο μόνο με την προϋπόθεση ότι υπάρχει ένα υποκείμενο.

Με άλλα λόγια, δεν υπάρχει αντικείμενο χωρίς υποκείμενο.

Ένα υποκείμενο όμως δεν είναι απαραίτητο να συνοδεύεται πάντα από αντικείμενο.
•   Ο Παναθηναϊκός [υποκείμενο] άλλαξε προπονητή [αντικείμενο].
•   Τώρα, εσείς [υποκείμενο] διαβάζετε [χωρίς αντικείμενο].
•   Ο Νίκος [υποκείμενο] σκέφτεται πολύ τη δουλειά του [αντικείμενο].
•   Όταν εγώ [υποκείμενο] σκέφτομαι, ο Θεός [υποκείμενο] γελάει. [Και οι δύο προτάσεις δεν έχουν αντικείμενο].

Ως αντικείμενο λειτουργεί κατά κανόνα μια ονοματική φράση –μόνη της ή ως συμπλήρωμα μιας προθετικής- σε αιτιατική ή γενική πτώση.
 
Το αντικείμενο δεν βρίσκεται ποτέ σε ονομαστική πτώση!
 
Αντικείμενο μπορεί να είναι επίσης οτιδήποτε λειτουργεί ως όνομα ή μετατρέπεται σε όνομα με τη διαδικασία της ονοματοποίησης.

Ως αντικείμενο δηλαδή μπορούν να λειτουργήσουν:
1. Ένα όνομα.
•    Ο Δημήτρης διαβάζει συχνά εφημερίδα.

2. Μια προθετική φράση που συμπληρώνεται από μια ονοματική. (Το όνομα μπορεί να συνοδεύεται από προσδιορισμούς).
•   Οι φίλοι μου πήγαν στο πάρτι.

3. Μια αντωνυμία.
•   Σε φώναξα, αλλά δεν άκουσες.

4. Μια μετοχή.
•   Η απόφαση της κυβέρνηση δυσαρέστησε τους εργαζόμενους.

5. Μία Δευτερεύουσα πρόταση.
•   Φοβάμαι μήπως δεν έρθει στο ραντεβού [ενδοιαστική πρόταση].
•   Δεν ξέρω πού πήγε [πλάγια ερωτηματική πρόταση].
•   Είπε πως θα φύγει για διακοπές [ειδική πρόταση].
Εικόνα 1

Έμμεσο και άμεσο αντικείμενο:
Πες το με λουλούδια!




Έχετε προσφέρει ποτέ λουλούδια; Αν ναι, κάνατε πολύ καλά. Πρέπει να το επαναλάβετε. Αν όχι, θα άξιζε να δοκιμάσετε. Είναι ένας πολύ όμορφος τρόπος να πείτε χιλιάδες πράγματα χωρίς να διατρέχετε τον κίνδυνο της φλυαρίας (και των γραμματικών σφαλμάτων).
Προσέξτε την εικόνα 2: Βλέπετε δύο πρωταγωνιστές και τα λουλούδια.
Ο κύριος τα προσφέρει και η κυρία τα δέχεται --με μεγάλη ευχαρίστηση απ’ ό, τι φαίνεται.

Έχουμε λοιπόν μια καλή ευκαιρία να μιλήσουμε για το άμεσο και το έμμεσο αντικείμενο.
Έμμεσο και άμεσο αντικείμενο
Στην προηγούμενη ενότητα είπαμε ότι το αντικείμενο είναι ο αποδέκτης της δραστηριότητας του υποκειμένου. Υπάρχουν όμως και περιπτώσεις κατά τις οποίες
η δραστηριότητα του υποκειμένου (που συμβολίζεται με το ρήμα) απαιτεί δύο αντικείμενα. Δείτε τις προτάσεις που ακολουθούν:

1.   Ο Άρης χάρισε στην Αλεξία ένα αρκουδάκι.
2.   Ο Άγγελος έστειλε email στην Κατερίνα.

Στην πρόταση 1, η ονοματική φράση "ο Γιάννης" λειτουργεί ως υποκείμενο.
Το αντικείμενο που προσφέρεται είναι "ένα αρκουδάκ"ι: αυτή η ονοματική φράση λειτουργεί ως άμεσο αντικείμενο. Αποδέκτης του δώρου είναι η "Αλεξία": αυτή η ονοματική φράση που συμπληρώνει την πρόθεση σε λειτουργεί ως έμμεσο αντικείμενο.

Όταν το έμμεσο αντικείμενο αποτελεί μέρος μιας προθετικής φράσης, ονομάζεται και εμπρόθετο αντικείμενο.

Στην πρόταση 2, "ο Άγγελος" (το υποκείμενο) στέλνει "email" (άμεσο αντικείμενο)
"στην Κατερίνα" (έμμεσο αντικείμενο). Η "Κατερίνα" είναι ο παραλήπτης του email.
Τα παραδείγματα 1, και 2 έχουν ένα κοινό σημείο: Η δραστηριότητα του ρήματος (η έντονη μαύρη γραμμή στο διάγραμμα 2) συνδέει το υποκείμενο και το έμμεσο αντικείμενο με μια διαδρομή, πάνω στην οποία μετακινείται το άμεσο αντικείμενο (ένα αρκουδάκι, email).

Το βέλος δείχνει την κατεύθυνση του άμεσου αντικειμένου από το υποκείμενο προς το έμμεσο αντικείμενο. Το βαγονάκι σχεδιάστηκε για να έχετε σαφέστερη εικόνα αυτής της μετακίνησης.
Το άμεσο αντικείμενο και το έμμεσο αντικείμενο βρίσκονται σε αιτιατική πτώση.

Αρκετές φορές όμως θα συναντήσουμε το έμμεσο αντικείμενο και στη γενική πτώση.

•   Ο Τίμος [υποκείμενο] μού [έμμεσο αντικείμενο] έστειλε ένα όμορφο μήνυμα [άμεσο αντικείμενο].
Άμεσο και έμμεσο αντικείμενο
Διάγραμμα 2
Εικόνα 2
M
M