Το Κατηγορούμενο: οι σχέσεις της ζωής μας

Ζούμε με σχέσεις· δημιουργούμε σχέσεις. Δημιουργούμε δεσμούς ανάμεσα σε μας και τους συνανθρώπους μας· ανάμεσα σε μας και τα πράγματα. Τα πράγματα έχουν σημασία μόνο σε σχέση με το περιβάλλον στο οποίο τα τοποθετούμε.

Όταν αποδίδουμε ιδιότητες σε μια οντότητα (άνθρωπο ή αντικείμενο) την αξιολογούμε, την εντάσσουμε σε μια κατηγορία (σε ένα σύνολο), εξοικειωνόμαστε μ’ αυτήν, την κατανοούμε και δημιουργούμε δεσμούς μαζί της.

Σ’ αυτούς τους δεσμούς, θα προσθέσουμε άλλους, που μπορεί να ενισχύσουν, να εξασθενίσουν, ή να  εξουδετερώσουν τους πρώτους.

Με αυτό τον τρόπο όμως διαμορφώνουμε τις σχέσεις μας με τους ανθρώπους και τα πράγματα· με το περιβάλλον μας. Έτσι, οργανώνουμε τη γνώση μας. Έτσι χτίζουμε την προσωπική μας ανεπανάληπτη ιστορία.
Για να εκφράσουμε τις σχέσεις αυτές, χρησιμοποιούμε κατά κανόνα τα συνδετικά ρήματα.

Η ιδιότητα που αποδίδουμε σε ένα πρόσωπο ή σε ένα πράγμα ονομάζεται κατηγορούμενο (διάγραμμα 1).

Δείτε μερικά συνδετικά ρήματα:

• είμαι
• γίνομαι
• θεωρούμαι
• αποτελώ
• φαίνομαι
• μοιάζω
• δείχνω
• αποτελώ
Συνδετική σύνταξη
Διάγραμμα 1
Παραδείγματα


1. Ο Νίκος είναι φίλος μου.
2. Η Αλεξία είναι πανέξυπνη.
3. Ο Πέτρος [υποκείμενο] θεωρεί [συνδετικό ρήμα] τις άλλες ομάδες [αντικείμενο] υποδεέστερες [κατηγορούμενο του αντικειμένου σε αιτιατική].
4. Ο Μαρία θεωρεί [συνδετικό ρήμα] την Άννα [αντικείμενο] φίλη [κατηγορούμενο του αντικειμένου σε αιτιατική].
5. Έχουμε και φαγητά της ώρας [γενική κατηγορηματική].
6. Αγόρασε ρολόι των χιλίων ευρώ, [γενική κατηγορηματική] για να μας εντυπωσιάσει.

Απόδοση ιδιότητας και στο Αντικείμενο



Ιδιότητα μπορούμε να αποδώσουμε όχι μόνο στο Υποκείμενο, αλλά και στο Αντικείμενο. Αυτό σημαίνει ότι, όταν το κατηγορούμενο είναι επίθετο, συμφωνεί με την πτώση, τον αριθμό, και το γένος του Υποκείμενου ή του Αντικειμένου.

Όταν  όμως το κατηγορούμενο είναι όνομα (ουσιαστικό):

1. Μπορεί να συμφωνεί με το υποκείμενο ή το αντικείμενο στην πτώση και τον αριθμό, ή

2. Να βρίσκεται σε γενική πτώση. Αυτή η γενική ονομάζεται γενική κατηγορηματική.

Ως κατηγορούμενο
μπορούν να λειτουργήσουν



1. Ονόματα:
•   Ο Χρήστος είναι γιατρός.

2. Ονοματικές φράσεις:
•   Ο Ιούνιος ήταν πολύ ζεστός μήνας.

3. Επίθετα:
•   Η θάλασσα ήταν υπέροχη.

4. Προθετικές φράσεις:
•   Η σκάλα είναι από μάρμαρο.
5. Αντωνυμίες:
•   Το ρολόι είναι δικό μου.

6. Επιρρήματα:
•   Το δωμάτιό σου είναι άνω-κάτω.

7. Μετοχές:
•   Ο ουρανός είναι συννεφιασμένος.

8. Προτάσεις:
•   Το καλό με τους εγωιστές είναι ότι ποτέ δεν μιλάνε για άλλους ανθρώπους.
     Lucille S. Harper (Λουσίλ Χάρπερ).

Απόδοση ιδιότητας χωρίς συνδετικό ρήμα



Ιδιότητα μπορούμε να αποδώσουμε στο Υποκείμενο ακόμη και όταν το ρήμα της πρότασης δεν είναι συνδετικό.

Τότε, μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε:

1. Τον συνδετικό δείκτη ως μαζί με ένα όνομα ή ένα επίθετο, ή

2. Μόνο ένα επίθετο. Σ' αυτή την περίπτωση, το επίθετο έχει επιρρηματική σημασία και δείχνει τις συνθήκες υπό τις οποίες πραγματοποιείται η ενέργεια που συμβολίζει το ρήμα. Αυτό το κατηγορούμενο ονομάζεται επιρρηματικό.

•  Τώρα, δεν σου μιλάω ως φίλος [με την ιδιότητα του φίλου], αλλά ως γιατρός [με την ιδιότητα του γιατρού].
•  Ο κόσμος χαλούσε δίπλα του κι εκείνος σφύριζε αδιάφορος [αδιάφορα =    επιρρηματικό κατηγορούμενο].
• Ο Γιώργος έφυγε βιαστικός [=βιαστικά].
M
M