Η αφήγηση στη ζωή μας

 

Σεχραζάντ

Κατά τη διάρκεια των βομβαρδισμών του Σεράγεβο, το 1994, άνθρωποι του θεάτρου συγκεντρώθηκαν στο Άμστερνταμ και αποφάσισαν να βρουν έργα ευρωπαίων συγγραφέων και να τα διαβάζουν δυνατά, κάθε Παρασκευή βράδυ, στα θέατρα του Σεράγεβο και όλης της Ευρώπης, μέχρι να τελειώσει η σύγκρουση. Αυτή η προσπάθεια έκανε την αφήγηση αντίδοτο στην καταστροφή· τη φανταστική ζωή αντίδοτο στον πραγματικό θάνατο. Μπορεί να μην έσωσε ζωές, αλλά ήταν μια μορφή ζωογόνου ενέργειας. Κοίταζε πίσω, στις Χίλιες και Μία Νύχτες, και μπροστά, στην αρχή της νέας χιλιετίας. Γι’ αυτό και ονομάστηκε Σεχραζάντ 2001.

A. S. Byatt, Γιατί η Σεχραζάντ συνεχίζει να μιλάει, The New York Times, 1999.

Το παραμύθι και το τριαντάφυλλο




Χρόνια τώρα με είχε μάθει ένας παλιός ραβίνος, ο Νάχμαν, πώς να καταλαβαίνω ότι ήρθε η ώρα ν’ ανοίγω το στόμα να μιλώ, να πιάνω πένα να γράφω. Ήταν απλός, γελαστός, άγιος· αρμήνευε τους μαθητές του πώς να γίνονται κι αυτοί απλοί, γελαστοί και ν’ αγιάζουν·  μα μια μέρα έπεσαν στα πόδια του.

― Αγαπημένε Ραβή, του παραπονέθηκαν, γιατί δε μιλάς κι εσύ όπως ο ραβίνος Ζαδίκ, ν’ αραδιάζεις μεγάλες ιδέες, να οικοδομάς μεγάλες θεωρίες, να σε ακούν συνεπαρμένοι, με ανοιχτό στόμα, οι άνθρωποι; Μόνο μιλάς με λόγια απλοϊκά, σαν τις γριές γιαγιάδες, και λες παραμύθια;
Ο αγαθός ραβίνος χαμογέλασε· έκαμε κάμποση ώρα ν’ αποκριθεί·  τέλος άνοιξε το στόμα:

― Μια μέρα, είπε, οι τσουκνίδες ρώτησαν την τριανταφυλλιά: «Κυρά-τριανταφυλλιά, δε μας μαθαίνεις κι εμάς το μυστικό; Πώς φτιάχνεις το τριαντάφυλλο;» Κι η τριανταφυλλιά αποκρίθηκε: «Πολύ απλό είναι το μυστικό μου, αδερφές μου τσουκνίδες·  ολάκερο το χειμώνα δουλεύω με υπομονή, μ’ εμπιστοσύνη, με αγάπη το χώμα, κι ένα μονάχα έχω στο νου μου, το τριαντάφυλλο. Με δέρνουν οι βροχές, με συρομαδούν οι ανέμοι, με πλακώνουν τα χιόνια, μα εγώ ένα μονάχα έχω στο νου μου, το τριαντάφυλλο. Αυτό είναι το μυστικό μου, αδερφές μου τσουκνίδες.»

― Δάσκαλε, έκαμαν οι μαθητές, δεν καταλάβαμε.

Ο ραβίνος γέλασε:

―  Κι εγώ καλά καλά δεν καταλαβαίνω, είπε.
― Το λοιπόν, δάσκαλε;

― Μου φαίνεται πως ήθελα να πω απάνω κάτω τούτο: Όταν έχω μιαν ιδέα, τη δουλεύω καιρό πολύ, αμίλητα, με υπομονή, μ’ εμπιστοσύνη, με αγάπη• κι όταν ανοίγω το στόμα, η ιδέα βγαίνει παραμύθι.

Γέλασε πάλι.

― Εμείς οι άνθρωποι το λέμε παραμύθι, είπε·  η τριανταφυλλιά το λέει τριαντάφυλλο.

Νίκος Καζαντζάκης, "Αναφορά στον Γκρέκο", εκδόσεις Καζανταζάκη.

Η εμπειρία




Αυτό που δημιουργούμε από την εμπειρία συνιστά τον μόνο κόσμο στον οποίο ζούμε συνειδητά.

Ερνστ φον Γκλάζερσφελντ (Ernst von Glasersfeld)

Η συγκρότηση του εαυτού



Αν ο εαυτός είναι μια σχετική οντότητα, δεν μπορεί να έχει θέση στον κόσμο των εμπειρικών αντικειμένων. Δεν κατοικεί στην καρδιά, όπως πίστευε ο Αριστοτέλης, ούτε στον εγκέφαλο, όπως τείνουμε να πιστεύουμε σήμερα.

Δεν κατοικεί σε κανέναν τόπο, αλλά φανερώνεται εν μέρει στις συνεχείς προσπάθειές μας να διαφοροποιήσουμε και να συσχετίσουμε (πράγματα, γεγονότα, καταστάσεις), και στη διαισθητική βεβαιότητα που έχουμε ότι οι εμπειρίες μας είναι πραγματικά δικές μας.

Ερνστ φον Γκλάζερσφελντ, "Κυβερνητική, Εμπειρία, και η έννοια του Εαυτού", σ. 186-7, 1970.

Ιστορίες που μοιραζόμαστε




Οι ιστορίες πρέπει να ειπωθούν, πρέπει να εκφραστούν, επειδή είναι μέρος της αφηγηματικής ποιότητας της ύπαρξης που μπορούμε να μοιραστούμε με τους άλλους.

Έτσι, αντισταθμίζουμε όλα αυτά που δεν μπορούμε να μοιραστούμε […]. Όταν αφηγούμαστε τις ιστορίες μας, αποκαλύπτουμε την ψυχή μας.

Γουίλιαμ Ντότι (William Doty), "Ιστορίες της εποχής μας", 1975.
M
M