Περίληψη

Αρχικές σημειώσεις




1.


Διαβάζουμε ολόκληρο το κείμενο, πριν αρχίσουμε τα πρώτα βήματα για την οργάνωση της περίληψης.

Αυτή η παρατήρηση μπορεί να φαίνεται τετριμμένη.

Πολλοί μαθητές όμως --εξαιτίας και των πολλαπλών υποχρεώσεών τους-- επιλέγουν την ευκολότερη δυνατή λύση: γράφουν το θέμα του κειμένου διαβάζοντας μόνο τον πρόλογό του!

Ή γράφουν την περίληψη "παράγραφο-παράγραφο", χωρίς να έχουν προηγουμένως διαβάσει ολόκληρο το κείμενο!

2.


Στην πρώτη περίοδο της περίληψης διατυπώνουμε το θέμα  / πρόβλημα του κειμένου ή τη θέση του συγγραφέα σε μία (1) σύντομη και περιεκτική περίοδο.
Γράφοντας το θέμα αποφεύγουμε (στο μέτρο του δυνατού) τις αναφορικές προτάσεις, επειδή αυξάνουν τον αριθμό των λέξεων.

3.


Προσέχουμε τις λογικές σχέσεις (συνοχή και συνεκτικότητα) που συνδέουν τις παραγράφους, εστιάζοντας στις διαρθρωτικές λέξεις και φράσεις του κειμένου.

Μ’ αυτό τον τρόπο, μπορούμε να συνδέσουμε λογικά τις αντίστοιχες περιληπτικές περιόδους, ώστε να εξασφαλίσουμε τη συνοχή του κειμένου μας.

4.


Τα ρήματα που εκφράζουν τις γλωσσικές πράξεις του συγγραφέα (τονίζει, υπογραμμίζει, προσθέτει κτλ), δεν υποκαθιστούν την ανάγκη λογικής σύνδεσης των ιδεών του κειμένου.

5.


Την παράθεση αυτούσιων φράσεων που αποδίδουν δευτερεύουσες πληροφορίες του κειμένου καλό είναι να την αποφεύγουμε.

6.


Ορισμένες αξιολογικές εκφράσεις που χρησιμοποιεί ο συγγραφέας μάς βοηθούν να εντοπίσουμε τις ιδέες σε μια παράγραφο:

  προ πάντων
  κυρίως
  το πιο σημαντικό όμως
  το σπουδαιότερο κτλ.

7.


Το ασύνδετο σχήμα σε μια παράγραφο αποτελεί ισχυρή ένδειξη ότι ο συγγραφέας παρουσιάζει μια ιδέα.

8.


Στόχος μας --με την περιληπτική απόδοση του πρωτότυπου κειμένου-- είναι να αποδώσουμε τις ιδέες του κειμένου και τον τρόπο με τον οποίο ο συγγραφέας τις συνδέει λογικά.

9.


Ìéá ðåñßëçøç ðïõ õðåñâáßíåé êáôÜ ðïëý ôï üñéï ôùí ëÝîåùí åßíáé óõíÞèùò ðåñßëçøç óôçí ïðïßá:

  áöéåñþóáìå åëÜ÷éóôï ÷ñüíï, Þ
  áðïäßäïõìå ôéò éäÝåò êÜèå ðáñáãñÜöïõ ÷ùñßò íá Ý÷ïõìå äéáâÜóåé ïëüêëçñï ôï êåßìåíï.

10.


Áí "üëåò ïé ðåñßïäïé öáßíïíôáé óçìáíôéêÝò" óå ìéá ðáñÜãñáöï, êáëü åßíáé íá æçôÞóïõìå áðü ôçí êáèçãÞôñéá Þ ôïí êáèçãçôÞ ìáò íá ìáò âïçèÞóåé íá ôéò éåñáñ÷Þóïõìå.

11.


Ç ðåñßëçøç ðñÝðåé íá áðïäßäåé ìå ôÝôïéï ôñüðï ôéò éäÝåò ôïõ óõããñáöÝá êáé ôéò ó÷Ýóåéò ôïõò, þóôå íá ìç ÷ñåéÜæåôáé ï áíáãíþóôçò íá êáôáöýãåé óôï ðñùôüôõðï êåßìåíï ãéá íá ôéò êáôáíïÞóåé.
 

Μολύβι και υπογράμμιση




Ìïëýâé. Áõôü åßíáé Ýíá áðü ôá óçìáíôéêÜ åñãáëåßá ìáò ãéá ôçí Ðåñßëçøç!

ÄéáâÜæïõìå ôï êåßìåíï õðïãñáììßæïíôáò ôéò ÉäÝåò êÜèå ðáñáãñÜöïõ, Þ êëåßíïíôáò óå ðáñÝíèåóç  --üðïôå ÷ñåéÜæåôáé-- ôìÞìáôá ðåñéüäùí ðïõ äåí óõíåéóöÝñïõí óôç óõíáãùãÞ áõôþí ôùí Éäåþí.

ÃñÜöïõìå óôï ðåñéèþñéï ôçò óåëßäáò --Ýóôù êáé áìïñöïðïßçôåò-- ôéò éäÝåò ôùí ðáñáãñÜöùí ðñïóÝ÷ïíôáò ôéò ëïãéêÝò ó÷Ýóåéò ðïõ ôéò óõíäÝïõí.

ÐÜíôá ìå ôï ìïëýâé óôï ÷Ýñé. Óáí íá áðïôåëåß ðñïÝêôáóç ôùí ìáôéþí êáé ôçò óêÝøçò ìáò (ó÷Þìá1).
Σχήμα 1
Το μολύβι και η υπογράμμιση στην Περίληψη

Οπτικό υλικό για τη σκέψη



Με το μολύβι και τις υπογραμμίσεις αποτυπώνουμε τις επιλογές μας πάνω στο πρωτότυπο κείμενο. Επιπλέον προσφέρουμε στη σκέψη οπτικό υλικό, που θα τη βοηθήσει να επεκταθεί, να αναθεωρήσει και, τελικά, να συναγάγει τις ιδέες του συγγραφέα. 

Ένα κείμενο που έμεινε "πεντακάθαρο" μετά από τη διαδικασία της περίληψης αποτελεί ένδειξη --τις περισσότερες φορές-- ότι στην περίληψή μας παραλείψαμε μία ή περισσότερες ιδέες.

Δεν πρέπει όμως να ξεχνάμε ότι με την όραση σκεφτόμαστε: Με τα μάτια μας βλέπουμε αυτό που επιλέγει η σκέψη.

Επομένως, μπορούμε να θεωρήσουμε το μολύβι ως "οδηγό" της όρασης και "κατάληξη" της σκέψης μας.

Η παράγραφος




Καθώς η παράγραφος αποτελεί το δομικό υλικό για την οργάνωση ενός κειμένου, η γνώση της δομής και της λειτουργίας της θα αποδειχθεί πολύτιμο "εργαλείο" για τη δημιουργική ανάγνωση και την απόδοση των ιδεών του συγγραφέα.

Μερικά, λοιπόν, από τα πιο σημαντικά εφόδια για τον εντοπισμό αυτών των ιδεών είναι:

1.

Τα δομικά μέρη (η δομή) της παραγράφου: Θεματική Περίοδος (ΘΠ), Σχόλια ή Λεπτομέρειες, και Περίοδος-Κατακλείδα (αν υπάρχει).

2.

Ο ρόλος της Θεματικής Περιόδου στην παράγραφο.
[ΘΠ] Ανάμεσα στις δύο θεωρίες που συνιστούν τα θεμέλια της μοντέρνας Φυσικής φαίνεται πως υπάρχει σοβαρός ανταγωνισμός. Από τη μια μεριά η κβαντική θεωρία δίνει στον παρατηρητή έναν ζωτικής σημασίας ρόλο στη δομή της φυσικής πραγματικότητας. Πολλοί φυσικοί ισχυρίζονται πως υπάρχουν συγκεκριμένες πειραματικές μαρτυρίες εναντίον της άποψης ότι υπάρχει "αντικειμενική πραγματικότητα". Αυτό φαίνεται να δίνει στα ανθρώπινα όντα τη μοναδική ικανότητα να επηρεάζουν τη δομή του φυσικού κόσμου με τρόπο που δεν μπορούσαν ούτε να τον ονειρευτούν στις μέρες του Νεύτωνα. Από την άλλη μεριά, η θεωρία της σχετικότητας, που καταργεί την ιδέα του παγκόσμιου χρόνου και του απόλυτου παρελθόντος, παρόντος και μέλλοντος, δίνει την εικόνα ενός μέλλοντος που κατά κάποιο τρόπο ήδη υπάρχει, και φαίνεται σαν να παίρνει μέσα από τα χέρια μας τη νίκη που κερδίσαμε με την κβαντική θεωρία. [ΠΚ] Αν το μέλλον ήδη υπάρχει, αυτό δεν σημαίνει ότι αδυνατούμε να το αλλάξουμε;
Πολ Ντέιβις (Paul Davies): Θεός και Μοντέρνα Φυσική
3.

Η σημασία των διαρθρωτικών λέξεων και φράσεων.


Παράδειγμα


Στην παράγραφο που ακολουθεί, με τη Θεματική Περίοδο ο συγγραφέας μάς προετοιμάζει για την αναφορά σε "δύο θεωρίες της μοντέρνας Φυσικής" τις οποίες θα συναντήσουμε στα Σχόλια.

Στην τελευταία φράση τής Θεματικής Περιόδου προαναγγέλλει μιαν έντονη αντίθεση μεταξύ των δύο θεωριών:"υπάρχει σοβαρός ανταγωνισμός".
Στα Σχόλια της παραγράφου ο συγγραφέας επιβεβαιώνει όσα προανήγγειλε στη Θεματική:

  Οι δύο θεωρίες είναι η "κβαντική θεωρία" και η "θεωρία της σχετικότητας".

  Επιλέγοντας μάλιστα ως πρότυπο οργάνωσης της παραγράφου την "αντίθεση", χρησιμοποιεί τις διαρθρωτικές φράσεις "Από τη μια μεριά" και "Από την άλλη μεριά".

Με αυτό τον τρόπο οριοθετεί στην παράγραφο τις δύο θεωρίες και ταυτόχρονα δηλώνει την αντιθετική τους σχέση.

  Σε τι διαφέρουν όμως --με βάση αυτή την παράγραφο-- οι δύο θεωρίες; Στη δυνατότητα του ανθρώπου να επηρεάζει τον φυσικό κόσμο.

Ευκίνητη ανάγνωση



Έχοντας στη διάθεσή μας τουλάχιστον αυτά τα εφόδια, μπορούμε να πετύχουμε έναν σημαντικό στόχο: Να μη θυμίζει πλέον η ανάγνωση των παραγράφων μια μακρόσυρτη και χωρίς προσδοκίες διαδρομή από τη μια λέξη στην άλλη.

Αυτό σημαίνει θα εξασφαλίσουμε μια --κυριολεκτικά-- ευκίνητη ανάγνωση, που θα μας βοηθά να εντοπίσουμε πολύ γρήγορα και με σαφάλεια:

   τη δομή του κειμένου
   τις σχέσεις μεταξύ των παραγράφων
   τη δομή των παραγράφων
   τις ιδέες του συγγραφέα.

Αποφάσεις




Το χρονικό διάστημα που έχουμε στη διάθεσή μας για την ολοκλήρωση της περίληψης στις Εξετάσεις δεν είναι απεριόριστο. Συνήθως χρειαζόμαστε 30 με 35 λεπτά.

Αυτό σημαίνει ότι είναι απαραίτητη η ευκίνητη ανάγνωση: η ανάγνωση που θα μας βοηθήσει εστιάσουμε την προσοχή μας σε συγκεκριμένα σημεία των παραγράφων του κειμένου.

Επιπλέον, πρέπει να αποφασίσουμε γρήγορα ποιες παράγραφοι θα συγχωνευθούν (αν και όποτε χρειάζεται), ώστε να αποδοθούν οι ιδέες τους με μία περιληπτική περίοδο.

Εφοδιασμένοι λοιπόν με το μολύβι μας, με τις σημειώσεις και τη γνώση της παραγράφου, μπορούμε να κινηθούμε γρήγορα και αποφασιστικά στην κατανόηση του κειμένου και στη σύνταξη της περίληψής του
M
M