Προθέσεις

Ο προσανατολισμός




Οι προθέσεις ανήκουν στα μέρη του λόγου που τα συναντάμε συνήθως στο τέλος των βιβλίων της Γραμματικής -σ’ ένα σημείο στο οποίο, καθώς διαβάζουμε, δεν φτάνουμε σχεδόν ποτέ! Θα έλεγε κανείς ότι βρίσκονται πάντοτε «εκτός ύλης»!

Κι όμως. Οι προθέσεις είναι απολύτως απαραίτητα συστατικά της γλώσσας μας. Και λόγος είναι απλός: Εκφράζουμε τον προσανατολισμό στον χώρο.

Και κάτι ακόμη πιο σημαντικό: Οργανώνουμε τις εμπειρίες μας με βάση αυτόν τον προσανατολισμό –τους γνωσιακούς μας χάρτες.
Για να προσανατολιστούμε όμως, χρειαζόμαστε πάντα ένα σημείο αναφοράς.
Πολλές φορές, σημείο αναφοράς είμαστε εμείς, ενώ άλλες φορές μπορεί να είναι ένα αντικείμενο, μια τοποθεσία κτλ.

Και το περιστέρι της εικόνας; Όπως λένε οι ειδικοί, τα περιστέρια είναι οι… πρωταθλητές του προσανατολισμού στον χώρο.

Οι προθέσεις συνδυάζονται με ονόματα και –πολλές φορές– με επιρρήματα. Έτσι, μπορούμε να εκφράσουμε μεταξύ άλλων:

1. Τη θέση (στάση) μέσα σε κάτι ή κοντά σε κάτι:

•   Παρκάρισα το μηχανάκι κοντά στο δικό σου.
2. Την κατεύθυνση ή τον προορισμό.

•  Εξαιτίας της σφοδρής χιονόπτωσης, το ρεύμα της εθνικής οδού προς Λαμία είναι κλειστό.

3. Την προέλευση.

•   Το αεροπλάνο αυτό ήρθε από την Αλεξανδρούπολη.

4. Τη διέλευση μέσα από ή έξω από κάτι.

•   Πηγαίνοντας στην Αράχοβα, περάσαμε έξω από τη Λιβαδειά.

Οι λειτουργίες των προθέσεων και των προθετικών φράσεων




Οι προθέσεις τοποθετούνται –μόνες τους ή σε συνδυασμό με επιρρήματα- πριν από ονόματα, και (κατά κανόνα) αποσαφηνίζουν τη σχέση που συνδέει τη δραστηριότητα του ρήματος με τις οντότητες που μετέχουν σ’ αυτήν.

Προσέξτε όμως! Ο ρόλος του ρήματος και του ονόματος είναι καθοριστικός.

Όσον αφορά τη σύνταξη, οι προθετικές φράσεις αποτελούν συμπληρώματα ρηματικών φράσεων ή λειτουργούν ως έμμεσο αντικείμενο, κατηγορούμενο, και προσδιορισμός (διάγραμμα 1).
Προθετικές φράσεις
Παραδείγματα


•   Πήγε στο σπίτι [συμπλήρωμα ρήματος].
•   Το κορίτσι με τα όμορφα μάτια [προσδιορισμός ονόματος].
•   Είναι καλός στο σκάκι [προσδιορισμός επιθέτου].
•  Κανένας στον κόσμο δεν είναι όπως εσύ [προσδιορισμός αντωνυμίας].
•   Κάτω στον Πειραιά στα Καμίνια [προσδιορισμός επιρρήματος].
•   Η απάντησή του ήταν για γέλια [κατηγορούμενο).
•  Ο Πέτρος έδωσε την πιστωτική του κάρτα στη Μαρία [έμμεσο αντικείμενο].

Ποιες είναι οι προθέσεις

Οι προθέσεις
Στα Μαθηματικά, χρησιμοποιούνται οι προθέσεις:

διά: ( / )
επί: ( x )
ίσον: ( = )
μείον, πλην: ( - )

Τα σημεία αναφοράς




Είπαμε ότι οι προθέσεις (σε συνδυασμό με τα επιρρήματα) μάς βοηθούν να προσανατολιστούμε.

Αυτό σημαίνει ότι έχουμε ανάγκη να εντοπίσουμε ορισμένα σταθερά σημεία στον χώρο, με βάση τα οποία θα προσδιορίσουμε ή θα αξιολογήσουμε τη δική μας θέσης ή τη θέση μιας άλλης οντότητας μέσα σ’ αυτόν. Τις περισσότερες φορές, αυτή η διεργασία δεν απαιτεί ιδιαίτερη προσπάθεια.

Όταν, για παράδειγμα, λέμε:

•   Πέρασε από μπροστά μου μια όμορφη κοπέλα

θεωρούμε σημείο αναφοράς τον εαυτό μας ("μου").

Όταν όμως λέμε:

•   Παρκάρισα το αυτοκίνητο δίπλα στο σπίτι

σημείο αναφοράς είναι το "σπίτι".
M
M